Waar is mijn manuscript?

Het congres van de Internationale Organisatie voor de studie van het Oude Testament (IOSOT) is in München en daarom ben ik er ook - met veel collega's. Omdat er in München ook manuscripten met Targoemteksten in de bibliotheek liggen, hebben collega Johanna en ik besloten in ieder geval twee te bekijken. De eerste (Cod.hebr. 5), omdat iemand beweerde dat Targoem 1 Sam. 17:42 er wél in stond en Targoem 1 Sam. 17:8 niet - een combinatie die ons op zijn minst verdacht voorkomt. De tweede (Cod.hebr. 341), omdat de catalogus vermeldt dat daarin Targoem Onkelos voorkomt met Latijnse vertaling. Helaas vermeldt de catalogus niet welke Latijnse vertaling: die van de Hebreeuwse tekst (de Vulgaat of een andere) of die van de Targoem? En is dat dan een bestaande Latijnse vertaling (bijv. die van de Polyglotten) of een zelfgemaakte?

Eenmaal in de Bayerische Staatsbibliothek vroegen we toegang tot de leeszaal voor manuscripten en oude drukken. Eerst moesten we ons inschrijven en kregen we een lenerspas. Boven aangekomen bij de leeszaal bleek dat we met een lenerspas niet naar binnen mochten. We moesten ons opnieuw inschrijven voor de leeszaal. Gewapend met twee lenerspassen gingen we de leeszaal binnen. We vroegen beide een manuscript aan, Johanna de eerste en ik de tweede.

Het eerste manuscript kon niet worden uitgeleend, zei de medewerkster. Het stond in de tentoonstelling die speciaal voor IOSOT was ingericht... (Ja, achteraf hebben we de tentoonstelling bekeken en het manuscript gezien, maar ja, je kunt er dan niet in bladeren.) Wel konden we toegang krijgen tot de gedigitaliseerde versie daarvan. Daarmee hebben we het maar gedaan. De digitalisering was erg goed gelukt, al moesten we nog wel even wennen aan het middeleeuwse, Ashkenazische handschrift. Een Mem leek twee Waws achter elkaar, een Alef was net een Yod en een Waw. Al met al leken sommige woorden louter uit streepjes te bestaan.

Het handschrift bevatte het commentaar van Rashi op de Pentateuch, de haftarot en een aantal geschriften. In de afdeling "haftarot uit het boek Samuël" stond absoluut geen 1 Sam. 17. Dus waar kwam die bewering vandaan, dat er wel een gedeelte uit dat hoofdstuk in dit manuscript stond? En wat nu? Het hele manuscript doorgescand op zoek naar iets dat op 1 Sam. 17 leek. Niets gevonden! (Afgezien van interessante dingen zoals plaatjes bij het begin van elke parasha in Genesis, een tekening van de menora in Exodus, een kubistische kaart van het land Kanaän en omgeving en de Latijnse schutbladen voor en achter.) Wat is nu de conclusie van dit onderzoek? Dat 1 Sam. 17 er niet instaat, noch vers 42 noch vers 8. Maar waar had die collega dan die mooie tekst vandaan, waarvan hij beweerde dat het uit dit manuscript kwam? Het raadsel was alleen maar groter geworden, en niet kleiner.

Het tweede manuscript kon wel worden aangevraagd, maar de bureaucratie vereiste dat dit pas de volgende dag kon worden ingekeken - ook al had ik er ruim drie maanden geleden over gecorrespondeerd, inclusief de datum dat ik zou aankomen en het nummer van het manuscript dat ik wilde inzien. Weliswaar begint op woensdag het Targoemgedeelte van het IOSOT-congres, maar op woensdagmiddag zijn we altijd vrij (ook bij congressen!) en dus zal ik morgenmiddag me weer melden bij de Bayerische Staatsbibliothek...